4 pictures
Location: Oostsingel, Borssele, The Netherlands.
Established: 2001.
Photos (3): © Albert Hagenaars, 12 June 2016.
Location: Pykesweegje, Kloetinge/Goes, The Netherlands.
Self-portrait by Hans Warren, 1945. Reproduced with kind permission from Mr. Mario Molegraaf.
GESCHONDEN GRAF IN BORSSELE
Door Mario Molegraaf
Altijd nam ik er een takje van mee naar huis. Mijn handen geurden nog dagen naar de rozemarijn, heel de geheimzinnige geur van het Zuiden. Het struikje hoorde bij Hans Warrens grafmonument.
Ik liet hem eind 2001 begraven in het dorp Borssele, het kerkhof waar hij vijftig jaar eerder zijn moeder had laten begraven. In een van zijn langste en bekendste gedichten, ‘174’, opgenomen in de bundel ‘Saïd’ (1957), keert hij terug naar haar graf. ‘Het is vandaag woensdag 9 juni 1954,’ schrijft hij, ‘juist drie jaar geleden/ sinds we de kist het raam uitwerkten’. De merkwaardige titel dankt het gedicht aan het nummer van het graf.
Warren had vaak mooie gedachten gehad over ‘dit welige kerkhof/ vol bladergeruis en warme geuren,/ aan de korenakkers van mijn jeugd rondom.’ Bij zijn bezoek ontnuchtert hij: ‘Nu ik eindelijk hier ben/ reken ik af met een nummer/ op een scheefzakkend betonnen paaltje.’
De begraafplaats met het graf van het gedicht én met het graf van de dichter is onderdeel van een wandelroute, een van de schaarse toeristische attracties van Borssele. Jammer genoeg moet ik de wandelaars aanraden voorlopig thuis te blijven. Bij mijn vorige bezoek stond het er nog, even scheef als in 1954, maar ineens blijkt paaltje 174 verwijderd. De ‘kastanjetunnel der vergetenen’ uit het gedicht is niet gekapt. De gammele ‘grijze zerken’ die Warrens moeder verfoeide, staan fier overeind. Maar de befaamde Zeeuwse literaire locatie is bedorven. Nog treuriger is dat men zich vergreep aan de rozemarijn op het graf van Hans Warren, onmisbaar onderdeel van de grafbedekking. Het struikje, gezond en door mij regelmatig gesnoeid, is zonder vragen afgezaagd. Inderdaad, zo’n actie heet grafschennis, iets om verdrietig dan wel woedend over te worden.
Nee, naamloze ambtenaar, we gaan niet in discussie, u had eraf moeten blijven. De volgende keer dat ik kom, staat dat paaltje 174 gewoon weer scheef op de juiste plaats en geurt rozemarijn de bezoeker van Hans Warrens graf tegemoet. Dat hebben we nu toch heel duidelijk afgesproken?
This column was published in daily Provinciale Zeeuwse Courant, September 4, 2017.
www.alberthagenaars.nl
Also see:
Dutch poetry in Indonesian language, translated by Siti Wahyuningsih and Albert Hagenaars
Critical reviews on modern Dutch poetry
